τελευταία ανάρτηση στις ΙΣΤΟΡΙΕΣ λέξεων με αρχή μέση και ΓΑΜΑ Λυκείου)Γλώσσα, ένα πανανθρώπινο κτήμα, όπου οι «καρποί» των λέξεων δίνουν «χυμούς» στην παγκόσμια σκέψη
Από τον πλούτο των λέξεων στον πλούτο της σκέψης.
(λεζάντα): Τι είναι η γλώσσα; Πώς και πού παράγεται; Πώς αναπτύσσεται; Από τι αποτελείται; Πώς μαθαίνεται; Πώς διαφοροποιείται στον χρόνο και στους τόπους; Πώς, πότε και γιατί αποκτά άλλο ειδικό βάρος πέρα από την αξία της για την επικοινωνία; Σε τι διαφέρει απ’ τη γραφή και τη σκέψη; Πώς νοείται το «γλωσσικό σφάλμα»;
Από τον πλούτο των λέξεων στον πλούτο της σκέψης.
Στο μυθιστόρημα 1984 του Τζωρτζ Όργουελ, ένα από τα τρία ολοκληρωτικά καθεστώτα που κυβερνούν τον κόσμο έχει καταφέρει να κολοβώσει, να τιθασεύσει και τελικά να ποδηγετήσει την ανθρώπινη σκέψη με έναν φαινομενικά αποτελεσματικό τρόπο: περιορίζοντας τη σημασία κάποιων λέξεων και, κυρίως, καταργώντας τις περισσότερες λέξεις. Με αφορμή το 1984, πολλοί έχουν αναρωτηθεί αν ένας τέτοιος κίνδυνος είναι υπαρκτός, δηλαδή αν ένα περιορισμένο λεξιλόγιο όντως αντιστοιχεί σε περιορισμένη σκέψη, καθώς και αν, μαζί με μια λέξη, χάνεται και η έννοια που αυτή αντιπροσωπεύει.Με άλλα λόγια: αληθεύει πράγματι πως όταν συρρικνώνεται το λεξιλόγιό μας φτωχαίνει αντίστοιχα κι η σκέψη μας;
Πρώτα-πρώτα, η κατάργηση λέξεων (ή και «στιγματισμένων» γραμματικών δομών) είτε από ένα δυστοπικό ολοκληρωτικό καθεστώς για να υποτάξει μια κοινωνία είτε, πιο ρεαλιστικά, στο πλαίσιο μιας γλωσσικής μεταρρύθμισης που στόχο έχει να «καθαρίσει», να «διορθώσει» ή να «βελτιώσει» τη γλώσσα, δεν είναι ποτέ εύκολη υπόθεση. Ούτε έχει ποτέ 100% επιτυχία. Αιώνες κοντόφθαλμης σχολαστικότητας δεν κατάφεραν να ξεριζώσουν την αδόκιμη πλην γραμματική «συμφωνία ως προς την άρνηση» πολλών ποικιλιών της αγγλικής γλώσσας (π.χ. ‘I don’t need nobody’). Η σαρωτική κεμαλική μεταρρύθμιση της τουρκικής γλώσσας δεν την καθάρισε από τα «ξένα σώματα». Αντίθετα, σνομπάροντας τις αραβικές και περσικές λεξιλογικές καταβολές της, άνοιξε τον δρόμο σε μαζικό δανεισμό από τα γαλλικά και τα αγγλικά. Στα δικά μας τώρα… Οι αλεξανδρινοί φιλόλογοι της ελληνιστικής εποχής δεν μπόρεσαν να ανακόψουν την προέλαση του ΄ακμήν’ (από το οποίο κατάγεται το σημερινό ‘ακόμη’ ή ‘ακόμα’) και να νεκραναστήσουν το «ορθό» ‘έτι’. Ο υπερεκατονταετής πόλεμος χαρακωμάτων για την επιβολή της καθαρεύουσας απέτυχε να μας κάνει να ‘(ε)παίρνωμε τον ανελκυστήρα δια να υπάγωμε εις την οικίαν μας’.Απ’ την άλλη, η δημοτικιστική αντεπανάσταση δεν έχτισε ‘πολύσπιτα’ ούτε κατάργησε τις παλιές ‘κυβερνήσεις’ επιβάλλοντας νέες ‘κυβέρνησες’.
Οι λέξεις μπορεί να δημιουργούνται και να πεθαίνουν από μόνες τους, αλλά δύσκολα καταργούνται. Ακόμα κι έτσι όμως, δηλαδή όταν δημιουργούνται και πεθαίνουν από μόνες τους, μήπως αυτό σημαίνει πως αντίστοιχα επεκτείνεται και συρρικνώνεται η σκέψη μας; Η απάντηση είναι αρνητική. Δεν υπάρχει αντιστοιχία μιας προς μία ανάμεσα στις έννοιες και τις λέξεις. […]
…………………………………..